प्रसिद्ध भाषाविज्ञानी डाॅ. जार्ज अब्राहम ग्रियर्सनक सर्वेक्षण आधार पर मैथिली भाषी क्षेत्र
*
मिथिला क्षेत्रक परिसीमन निर्धारित अछि। दू साल तक चलल ब्रिटिश-नेपाली युद्धक समाप्ति अन्ततः सुगौली संधिक रुपमे भेल। १८१६ ईस्वीमे ईस्ट इंडिया कंपनी आ नेपालक गोरखा राजशाही एहि संधि पर हस्ताक्षर कयलक। एहि संधिक कारण दुर्भाग्यवश मिथिला क्षेत्रक एकटा हिस्सा भारतसँ अलग भऽ नेपालक अधिकार क्षेत्रमे चलि गेल। एहि भागकेँ नेपालमे पूर्वी तराई वा मिथिला कहल जाए लागल, एखनि ई मधेशक नामसँ सेहो प्रायः जानल जाइत अछि।
मैथिली भाषा नेपालमे मात्र कहय लेल राष्ट्रीय आ आधिकारिक भाषा नहिं अछि बल्कि सरकार द्वारा पूर्ण रुपसँ व्यवहारमे अछि आ नेपालक मिथिलावासी स्वतंत्र, सहज आ आधिकारिक रुपसँ मैथिलीक व्यवहार करैत छथि, अर्थात नेपाली आ मैथिली नेपालक राष्ट्रीय एवं व्यवहारिक भाषा अछि।
मुख्य मुद्दा एतय भारतक मिथिला क्षेत्रसँ संबंधित अछि। जनतब जे भारतमे मिथिला क्षेत्रक परिसीमन स्पष्ट अछि आ एकर श्रेय जार्ज अब्राहम ग्रियर्सनकेँ जाइत छनि। ओ भाषा अर्थात मैथिली भाषाक आधार पर भारतमे मिथिला क्षेत्रक परिसीमनक स्पष्ट मानचित्र बना देने छथि।
जाॅर्ज अब्राहम ग्रियर्सन इंडियन सिविल सर्विस (आईसीएस) केर अधिकारी आ भाषाविज्ञानी छलथि। ओ भारतमे आईसीएस अधिकारीक रुपमे आयल छलाह। ओ बिहारमे ‘मिथिलाक परगना अधिकारी (एस.डी.ओ.) केर रुपमे काज कयलनि। ओ भारतक भाषा आ बोली सभक विकासक लेल बहुत उच्च स्तरीय काज कयलनि। ओ ‘लिंग्विस्टिक सर्वे ऑफ इंडिया’ नामक सर्वेक्षण प्रकाशित कयलनि। हुनक सम्मानमे भारतक एकटा साहित्यिक पुरस्कार ‘डाॅ. जाॅर्ज ग्रियर्सन पुरस्कार’ १९८९ मे नामित कयल गेल। ग्रियर्सन अपन गुरु द्वारा आदेशित ‘भारतीय भाषाक अनुसंधान’ काजक निर्वाह जीवन पर्यन्त करैत रहलाह। ग्रियर्सन भारतमे १८७३ सँ १८९८ ईस्वी धरि रहलाह। एहि क्रममे ०४ दिसम्बर, १८७७ सँ १७ जुलाई १८८० ईस्वी धरि ओ मधुबनीमे पदस्थापित रहलाह। मधुबनीक ‘गिलेसन’ बाजार हुनकहि नाम पर अछि।
भाषाविद् जॉर्ज अब्राहम ग्रियर्सन बहुभाषाविद् छलाह आ आधुनिक भारतमे भाषा सभक सर्वेक्षण करयवाला पहिल भाषावैज्ञानिक छलथि।
ओ अपन सर्वेक्षणमे मैथिली भाषी क्षेत्रक निर्धारण कयलनि।
ग्रियर्सन मैथिली भाषी क्षेत्रक नक्शा तैयार कयने छलथि। ओ मैथिली भाषाक व्याकरण लिखलनि। ओ मैथिली भाषाक लेल ‘एन इंट्रोडक्शन टू द मैथिली लैंग्वेज ऑफ़ नॉर्थ बिहार’ नामक पुस्तक सेहो लिखलनि। ओ बिहारक लोकगीत, कविता आ रंगपुरक बंगाली बोलीक बारेमे सेहो लिखने छलथि।
ग्रियर्सन द्वारा भाषायी आधार पर प्रस्तावित मिथिला क्षेत्रक परिसीमनमे भारतमे कुल तीसटा जिला अछि, जाहिमे चौबीसटा जिला एखनि बिहार राज्यमे आ छः टा जिला झारखंडमे अछि, जे अल्फाबेटिक एहि प्रकारसँ अछि :-
**
अररिया, कटिहार, किशनगंज, खगड़िया, गोड्डा, जमूई, जामताड़ा, दड़िभंगा , दुमका, देवघर, पश्चिम चंपारण, पाकुड़, पुर्व चंपारण, पूर्णियां, बांका, बेगुसराय, भागलपुर, मधुबनी, मधेपुरा, मुंगेर, मुजफ्फरपुर, लखीसराय, वैशाली, शिवहर, शेखपुरा, समस्तीपुर, सहरसा, साहिबगंज, सीतामढ़ी आ सुपौल।
(एहिमे गोड्डा, जामताड़ा, दुमका, देवघर, पाकुड़ आ साहिबगंज झारखंडमे अछि।)